بالاخره قطار جشن‌های گوناگون باستانی به ایستگاه آخر رسید و از فردا موسم کار و تلاش آغاز می‌شود؛ قطاری که از جشن شکرانه درو (مهرگان) در سال گذشته به راه افتاد و پس از سپری کردن چله بزرگ و کوچک، شب یلدا، اسپندارمذگان و چهارشنبه سوری به نوروز بزرگ رسید و حالا قرار است که با جشن امروز، حسن ختام خوبی داشته باشد.
بر خلاف باور عامه که «سیزده به در» را در رفتن از نحوست عدد سیزده معنی می‌کنند، بسیاری از محققین این روز را خجسته و مبارک دانسته‌اند و آن را مترادف رفتن به در و دشت می‌دانند (علامه دهخدا، واژه «در و دشت» را مخفف «دره و دشت» می‌داند؛ «چو هر دو سپاه اندر آمد ز جای *** تو گفتی که دارد در و دشت پای» یا «به کوه و در و دشت خیمه زدند *** سپهدارشان دیده‌بان برگزید» فردوسی)
عدد فرخنده؛ عدد نحس!
ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه عن القرون الخالیه (به فارسی: اثرهای مانده از قرنهای گذشته) جدولی برای سعد و نحس بودن روز‌ها دارد که در آن جدول در مقابل روز سیزدهم نوروز کلمه «سعد» به معنی نیک و فرخنده آورده شده است؛ درست همانگونه که در گذشته‌های دور، سیزدهم هر ماه خورشیدی را «تیر روز» می‌نامیدند و به فرشته‌ای (امشاسبند) بزرگ نسبت می‌دادند که در پهلوی «تیش‌تر» نام داشت.
اما اختلاف بر سر خوش یمن بودن عدد سیزده یا نحس شمردن آن زمانی کلید خورد که اعراب به این سرزمین حمله کردند و با خود بخش‌هایی از فرهنگ سامی را به ارمغان آوردند که ۱۳ یکی از اعداد نحس آن محسوب می‌شود؛ و البته مدتی بعد، حکومت به دست صفویان افتاد و نفوذ فرهنگ اروپاییان خرافه پرست نیز در قطعی شدن این چرخش به سمت نحسی بی‌تاثیر نبود.
تاریخچه سیزده به در
در اساطیر ایران، عمر جهان هستی دوازده هزار سال آمده است و پس از این دوره جهان بسته می‌شود و انسانهایی که وظیفه آن‌ها در جهان هستی، جنگ علیه اهریمن است، با سپری شدن این دوازده هزار سال و ظهور سوشیانس، ناجی موعود، سرانجام به پیروزی و ظفر می‌رسند و در هزاره سیزدهم تحت راهنمایی سوشیانت (سوشیانس) در بهشت به زندگی خود ادامه می‌دهند. به این ترتیب در تقویم ایرانی، نخستین دوازده روز سال «جشن زایش انسان‌ها»، تمثیلی از دوازده هزار سال زندگی و نبرد با اهریمن است و روز سیزدهم تمثیلی از هزاره سیزدهم و آغاز ر‌هایش از جهان مادی است.
همانطور که پیشینه جشن نوروز را از زمان جمشید می‌دانند، درباره سیزده به در هم روایت هست که: «... جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می‌کند و بارعام می‌دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می‌دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین درمی آید و ایرانیان از آن پس سیزده به در را بیرون از خانه در کنار چشمه سار‌ها و دامن طبیعت برگزار می‌کنند...»
اما برای بررسی دیرینگی این جشن از روی منابع مکتوب، تمامی منابع مربوط به دوران قاجار می‌باشند و از همین رو برخی پژوهشگران پنداشته‌اند که این جشن بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد اما با دقت بیشتر در می‌یابیم که شواهدی برای باستانی بودن این جشن هست: بر پایه قواعد مردم‌شناسی، تنوع و گوناگونی شیوه‌های برگزاری یک آیین، و دامنه گسترش فراختر یک باور در میان مردمان نشان دهنده دیرینگی آن است؛ همچنین مراسم مشابه‌ای که به موجب کتیبه‌های سومری و بابلی از آن آگاهی داریم، آیین‌های سال نو در سومر با نام «زگموگ» و در بابل با نام «آکیتو» دوازده روز به درازا می‌کشیده و در روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار می‌شده و بدین ترتیب تصور می‌شود که سیزده به در دارای سابقه‌ای دست کم چهار هزار ساله است.
پایان حتمی سرما و آغاز موسم کار و فعالیت
مثل دیگر جشن‌های باستانی، سیزده به در هم رسم و رسومات ویژه‌ای دارد؛ از خوردنی‌ها گرفته تا نکات ریز و درشت دیگر. در این روز جوانان مجرد سبزه گره می‌زنند و خوردن برخی غذا‌ها مثل آش رشته فرصتی فراهم می‌کند که خانواده در کنار هم خوش بگذرانند. فصل بهار شروع شده و کاهو و سکنجبین هم از خوردنی‌های ویژه امروز است که در کنار بازی‌هایی مثل هفت سنگ، زوو (نوعی کبدی)، کلاه بازی و... امروز را تبدیل به روزی می‌کند که خیلی‌ها از همان صبح اول وقت برایش تدارک می‌بینند.
جشن‌های باستانی این سرزمین ویژگی‌های جالبی دارند که‌گاه منحصر به فرد هستند؛ من جمله اینکه همواره در بین اقوام و مذاهب مختلف یگانه بوده و به رسمیت شناخته می‌شده‌اند وکارکردی ملی داشته‌اند، اما سیزده به در از این رو با بقیه جشن‌ها متفاوت است که از یک سو در انتهای زوال سرما قرار گرفته و از سوی دیگر، با آغاز فصول گرم سال و شروع کشاورزی در سال نو همزمان است و همین گزاره نیز می‌تواند در رد کردن فرضیه نحس بودن این روز مورد استناد قرار بگیرد.
از سوی دیگر کافی است که جایگاه بسیار مهم کشاورزی در جوامع گذشته را در ذهن مرور کنیم تا دریابیم که آغاز فصل کشت و کار چه پتانسیل خوبی برای جشن گرفتن محسوب می‌شده؛ فارغ از اینکه هنوز هم فرارسیدن این روز برای بسیاری از کشاورزان به معنی آغاز تلاش و زحمت برای کشت و کار است.
و جالب اینجاست که هنوز هم این روز برای عده زیادی مصادف می‌شود با آغاز فعالیت در سال جدید؛ چه معلم، دانش آموز و یا دانشجو باشیم و چه کارمند، بازاری و...؛ پس چه بهتر که این آیین باقی از نیاکان را به خوشی بگذرانیم وحواسمان باشد که لجاجت احتمالی با آن، تنها فرصت شادی را از کفمان می‌برد.
سیزده به در مبارک!
:: بازدید از این مطلب : 232
|
امتیاز مطلب : 7
|
تعداد امتیازدهندگان : 2
|
مجموع امتیاز : 2
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
